BEDĀYİÜ’L BİDĀYE’DE MİTOLOJİK UNSURLAR (ʿANKĀ-KĀF-SİMŪRG VE EJDERHA)

Аннотация

Yunanca bir sözcük olan mitoloji, mitos yani “söylenen, duyulan söz” ve logos yani “konuşma” sözcüklerinin birleşmesiyle oluşturulmuştur. İnsanın ilk ortaya çıktığı zamanlardan günümüze kadar inançları, korkuları, hayalleri ile oluşturdukları efsaneler, anlatılar ve efsanelerde oluşturdukları kahramanlar mitolojinin ana unsurları olarak dikkat çeker. Mitolojiler kültürlere göre değişmekle birlikte ikili ilişkiler ve yakın topluluklar arasında bazı kavram, kahraman ve imgelerin kültürlerarası geçişi de sık görülür. Mitolojide yer alan varlıklar, insan, hayvan veya doğaüstü canlılar olabildiği gibi mitolojik olarak oluşturulan mekanlar da vardır. Örneğin Antik Yunan mitolojisinde Olimpos Dağı Yunan tanrılarının mekanı olarak geçer. Doğu mitolojilerinde ise bu kavram Kâf Dağı’dır. Ulaşılması güç, yüksek bir dağ olarak hayal edilen bu dağın nerede olduğu belli değildir.  Bu dağda yaşadığına inanılan ve farklı kültürlerde aslında aynı varlığı anlatan kuş ise ʿAnkâ veya Simûrg‘tur. Mitolojik varlıklardan biri de Ejderha’dır. Türk mitolojisinde Yil Büke, Celbegen veya Evren olarak geçen bu hayvan İran mitolojisinde Ejdeha/ejderha olarak adlandırılmaktadır. Bu çalışmada mitolojik unsurlar, Ali Şir Nevâyî’nin Bedâyiü’l Bidâye adlı seçme şiirlerini topladığı eserinde tespit edilmeye çalışıldı ve onun bu mitolojik varlıkları kendi duygu ve düşünce dünyasında nasıl değerlendirdiği ortaya konuldu.