ORHUN YAZITLARINDA VE ALİ ŞİR NEVAİ’NİN İLK DİVANINDA OLUMLU TİP KAVRAMLAR

Авторы

  • Bayram BILIR

Ключевые слова:

Orhun Yazıtları, kişi, kamil insan, olumlu tip

Аннотация

Orhun yazıtları 18. yüzyıl başlarında Ruslara esir düşen Johann von Strahlenbeg’in eseri aracılığıyla biliniyordu. Ancak araştırma amacıyla ilk bilimsel heyetler ancak 19. Yüzyılın sonlarında gönderilebilinmişti. İlk heyetler 1888-1889’de gönderilen Fin araştırma heyetleriydi. Türk Bodun’un (Türk halkının) devlet anlayışı ve yönetimi, kültürel unsurları, komşuları ve soydaşlarıyla olan ilişkileri ve sosyal yaşantısı hakkında bilgiler veren bu yazıtlar kavramsal olarak da içerisinde birçok unsuru barındırmaktadır.  Özbek yazı dilinin kurucusu kabul edilen ve doğuda Hindistan’dan batıda Osmanlı coğrafyasına kadar tesir uyandıran Ali Şir Nevayi’nin yarattığı orijinal eserler Türk Dünyasında yüksek bir ilgiyle karşılanmış ve beğenilmiştir. Yıllar boyunca eserlerine şerhler ve sözlükler yazılmıştır.

Bu çalışmamızda toplumun ve devlet anlayışının temel unsuru olan olumlu tip kavramının Orhun Yazıtları ve Ali Şir Nevai eserlerinde işlenişi üzerinde durulacak ve kullanım alanları tesbit edilmeye çalışılacaktır.

Библиографические ссылки

Ercilasun, A.B., Türk Kağanlığı ve Türk Bengü Taşları, İstanbul, 2016. S.362.

Tekin, T., Orhun Türkçesi Grameri, 2010 s.10.

Radloff,W., Altürkischen Inschriften Der Mongolei, St. Petersburg, 1895. B. 5-83.

Thomsen V., Inscriptions de`l Orkhon Dechiffrees, Helsingfors, 1896. B. 97-133.

Vambery, H., Noten Zu Den Alttürikchen Inschriften Der Mongolei and Sibiriens, Helsingfors, 1898. B. 26-85.

Melioranskiy, P. M., Pamyatnik v’ Chest Ku’l Tegina, Tipografiya İmperatorskoy Akademii Nauk, St. Petersburg, 1899. B. 60-79.

Orkun, H.N., Eski Türk Yazıtları, Ankara,1936. B. 22-121.

Gabain, A., Altürkishce Grammatik, Hamburg, 1950. B. 247-258.

Malov, S. E., Pamyatniki Drevneturkskoy Pismennosti, İzdatelstvo Akademik Nauk, Moskva, 1951. B. 27-70.

Tekin, T., A Grammar Of Orkhon Turkic, Indiana University, Bloomington, 1968. B. 229-253.

Ergin, M. Orhun Abideleri, Boğaziçi Yayınları, İstanbul, 2008. B. 2-81.

Aydarov, G., Yazık Orhonskih Pamyatnikov Drevnetyurkskoy Pis’mennosti VIII Veka, Alma-Ata: Nauka, 1971. B. 286-334.

Abdurrahmanov, G. & A. Rustamov, Kadimgi Turkiy Til, Ukutuvchi Naşriyeti,Taşkent, 1982. B. 101-114.

Şükürlü, Ә., Qәdim Türk Yazılı Abidәlәrinin Dili, Maarif Nәşriyatı, Bakı, 1993. B. 218-268.

Recebov, E., Memmedov, J., Orxon Jenisey Abideleri, Jazıçı, Bakı, 1993. B. 70-153.

Sıdıkov S., Konkobayev K., Bayırkı Türk Jazusuu (VII-X Qılımdar), ktMU, Bişkek, 2001. B. 54-95.

Sodikov, K. Kük Türk Bitiglari: Matn va Uniŋ Tarixiy Talkini, Taşkent: Davlat Şarkşuoslik İnstituti Naşriyeti, 2004. B. 76-120.

Bazılhan, N.. Kazakstan Tarihi Turalı Türki Derektemeleri II: Köne Türik Bitiktastarı Men Eskertkişteri (Orhon, Yenisey, Talas), Almatı: “Dayk-Press”. 2005. B. 63-118.

Geng, Shimin. Gudai Tujue Wen Bei Ming Yanjiu [Eski Türk Yazıtları Araştırmaları], Beijing: Zhongyang Minzu Daxue Chubanshe. 2005. B. 94-223.

Berta, Á. Sözlerimi İyi Dinleyin: Türk ve Uygur Runik Yazıtlarının Karşılaştırmalı Yayını, Çev. E. YILMAZ, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. 2010. B. 127-189.

Karcaubay, S.. Orhon Muraları: II Kitap (Tüpnüska, Okılımı, Audarması, Tüsiniktemesi), Almatı: Abzal-Ay Baspası. 2012. B. 165-200.

Xudiyev,N., Qәdim Türk Yazılı Abidәlәrinin Dili, Bakı 2015. B. 188-237.

Günay Kut, “Ali Şir Nevai”, TDV İslam Ansiklopedisi, 2. Cilt. İstanbul 1989, s. 449-453.

Bulut, S. “Asya Coğrafyası'nın Büyük Edibi Ali Şîr Nevâî’nin Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri ve Türk Dili'ne Katkıları”.Asya Studies, 1 (Number: 1), 2017, 23-41. DOI: 10.31455.

Kaya, Ö., “Ali Şir Nevainin Divanları”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi. C.4 S. 1. Mart 2007 s. 47-55.

Tarlan, A., N., Ali Sir Nevâyî, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yay.1942, s. 8.

Özdarendeli Nursel, (2002). Ali Şir Nevai İlk Divanı, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.

Загрузки

Опубликован

2022-01-29